Dersim adının Tunceli'ye dönüşümü ve bu değişikliğin ardındaki sebepler, Türkiye'nin tarihinde önemli bir dönemeçtir. Mustafa Kemal Atatürk'ün bu isim değişikliğine karar vermesinin ardında pek çok faktör bulunmaktadır. Peki, Dersim adı neden Tunceli oldu? Atatürk neden Tunceli ismini verdi? İşte detaylar...
Dersim adı neden Tunceli oldu?
Dersim adı, 1935 yılında çıkarılan 2884 sayılı Tunceli Vilayeti'nin İdaresi Hakkında Kanun ile Tunceli olarak değiştirildi. Bu kanun, Dersim'in il statüsü kazanmasını ve merkezi otoritenin bölgede daha etkin bir şekilde kurulmasını amaçlıyordu.
Kanunun gerekçesinde, Dersim'in "ayrılıkçı ve isyankar" bir bölge olduğu ve bu nedenle isminin değiştirilerek "Türk vatanına daha uygun bir isim" verilmesi gerektiği ifade ediliyordu. Kanuna göre, yeni isim "Tunceli" olacak ve "tunç gibi sağlam insanların yeri" anlamına gelecekti.
Kanun, Dersim halkının büyük tepkisine neden oldu. Dersimliler, ismin değiştirilmesini bölgenin tarihi ve kültürel kimliğinin yok edilmesine yönelik bir girişim olarak görüyorlardı. 1937-1938 yıllarında yaşanan Dersim İsyanı, bu tepkilerin bir sonucu olarak ortaya çıktı.
İsyanın bastırılmasından sonra, Dersim'in adı Tunceli olarak kaldı. Ancak, Dersimliler arasında Dersim ismi hala daha yaygın olarak kullanılıyor.
Dersim isminin değiştirilmesinin nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
- Dersim'in "ayrılıkçı ve isyankar" bir bölge olarak görülmesi
- Merkezi otoritenin bölgede daha etkin bir şekilde kurulmasını sağlamak
- Dersim'in tarihi ve kültürel kimliğini yok etmek
Dersim isminin değiştirilmesi, Türkiye'nin yakın tarihinin önemli dönüm noktalarından biridir. Bu olay, Dersim halkının devletle olan ilişkilerini ve kimlik mücadelesini önemli ölçüde etkilemiştir.
Atatürk neden Tunceli ismini verdi?
Atatürk, Dersim ismini Tunceli olarak değiştirmek için birkaç nedenden dolayı harekete geçti. İlk olarak, Dersim isminin bölgedeki Alevi-Kızılbaş nüfusu tanımlamak için kullanıldığını ve bu da Atatürk'ün laik bir devlet yaratma vizyonuyla çeliştiğini düşünüyordu. İkinci olarak, Dersim isminin bölgenin izole ve geri kalmış konumunu yansıttığını düşünüyordu. Tunceli isminin ise bölgenin modernleşme ve kalkınma potansiyelini yansıtacağını umuyordu.
Atatürk, 25 Aralık 1935'te TBMM'ye bir konuşma yaparak Tunceli isminin değiştirilmesini önerdi. Konuşmasında, Dersim isminin bölgenin "gerici ve ilkel" imajını yansıttığını ve bu imajdan kurtulmanın bölgenin kalkınması için gerekli olduğunu söyledi. Atatürk, Tunceli isminin ise bölgenin "güçlü ve sağlam" imajını yansıtacağını ve bu imajının bölgenin kalkınmasına katkıda bulunacağını umuyordu.
TBMM, Atatürk'ün önerisini kabul etti ve 4 Ocak 1936'da Dersim'in adı Tunceli olarak değiştirildi. Tunceli ismi, "tunç gibi sağlam insanların yeri" anlamına gelmektedir.
Atatürk'ün Tunceli ismini değiştirme kararı, bölgenin Alevi-Kızılbaş nüfusu tarafından tepkiyle karşılandı. Bu nüfus, Dersim isminin değiştirilmesinin kendi kimliklerini ve kültürlerini yok etmek için bir girişim olduğunu düşünüyordu.
Tunceli isminin değiştirilmesinden bu yana, bölgenin adı konusunda tartışmalar devam etmektedir. Bazıları, Atatürk'ün kararına saygı duyulması gerektiğini ve Tunceli isminin bölgenin resmi adı olarak kalmasını savunmaktadır. Diğerleri ise, Dersim isminin bölgenin tarihi ve kültürel kimliğini yansıttığını ve bu nedenle Tunceli isminin değiştirilmesini geri alınması gerektiğini savunmaktadır.
