Aynı sezonda limonun dalında 1 lira, manavda markette 100 lira olduğu bir dönem hiç yaşanmadı. Bundan 9-10 ay önce dalında limonun kilosuna 1 lira bile verilmediği için üretici ağaçlarını kepçeyle sökerken, bugünlerde tüketici manavda, markette limonun kilosunu 100 liraya almak zorunda kalıyor.
“Böylesi ancak Türkiye’de yaşanır” dedirten limondaki dramatik durum, tarımda yaşananların da bir özeti. Birçok üründe benzer durum yaşanıyor.
Sezonun başında yani sadece 9-10 ay önce Adana’da, Mersin’de bazı çiftçiler limon hasadını kepçeyle yaptı. Evet, yanlış okumadınız toprak kazıyan kepçeyle hasat yapıldı. Üzeri meyve dolu limon ağaçları kepçeyle kökünden söküldü. Çiftçi yıllarca gözü gibi baktığı ağaçları keyfinden sökmedi. Dalında limona verilen fiyat 1 liranın altındaydı. Bu fiyat bırakın masrafları, limonu ağaçtan toplama parasını bile karşılamıyordu. Birçok üretici ürünü dalında bırakmak zorunda kaldı.
Dalında 1 lira, markette 100 lira
Çiftçi 1 liraya limon satamazken o günlerde markette, manavda, pazarda kilosu 15-20 liradan satılıyordu. Sonra yavaş yavaş fiyat artmaya başladı. Üreticinin elinde limon kalmayınca fiyatlar daha da hızlı artmaya devam etti. Temmuz ayında limonun marketteki, manavdaki fiyatı kilo başına 100 liraya çıktı. Tek bir tane limon10-15 lira oldu.
Tüketici limon alamaz oldu
Limonda yaşananlar ne ilk ne de son. Yıllardır Türkiye’de uygulanan yanlış tarım politikasının, örgütlenme ve organizasyon eksikliğinin sonuçları bunlar. Krizin yaşanacağı belliydi. Gerekli uyarılar da yapıldı. Dinleyen olmadı.
Üreticiler defalarca Ankara’ya, ilgili bakanlıklara durumu anlattı. Adana, Mersin ve Hatay’da üretici örgütlerinin, odaların, borsaların da içinde olduğu tam 23 kuruluş ortak açıklama yaptı. “Limon ihracatı desteklensin, ürün dalında kalmasın” diye.
Kriz geliyorum dedi herkes seyretti
Limondaki bu kriz göz göre göre geldi. Cumhurbaşkanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, yerel yönetimler herkes seyretti. Hiçbir önlem alınmadı. Ürün dalında kaldı, çürüdü. Depolanması gereken ürün depoya giremedi. Depoya konulan limonun da bir bölümü sıcak hava bir bölümü yanlış hasat nedeniyle çürüdü.
Ticaret Bakanlığı elemanları bugünlerde depoları basarak denetim yapıyor. Limonu niye depoluyorsunuz, niye stokluyorsunuz diye ceza kesiyor. Fiyatı 100 lirayı bulan limonu baskıyla düşürmeye çalışıyor. Halbuki depoda yeterince limon olmadığı için fiyat 100 liraya çıktı. Bunun önlemini hasat zamanı alacaktınız.
Limonun hasat zamanı ve depolamanın önemi
Bir çok kez yazdım ama özellikle Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı yetkilileri için bir kez daha altını çizerek yazayım. Limon hasadı Ağustos ayının 15’i gibi “Meyer” cinsi limon ile başlar. Kabuk kalınlığı diğer limonlara göre ince olduğu için raf ömrü kısa olan bu çeşit limon depolamaya uygun değil. Hasat edilir ve iç piyasada tüketilir.
Sonra Interdonato(enterdonat) limonun hasadı Eylül-Ekim ayında yapılır. Bu, erkenci bir çeşittir. Türkiye’ye ihracatta önemli avantaj sağlayan bir üründür. Büyük bölümü ihraç edilir. Interdonata çeşidi en fazla Türkiye’de üretiliyor. Ancak son yıllarda iklim değişikliğine bağlı olarak verimliliği ciddi oranda azaldı. Yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Bu limon da büyük oranda ihracata gittiği için depolanmaz.
Türkiye’de üretimi ve depolaması en çok yapılan limon çeşidi ise halk arasında “dikenli limon” olarak bilinen Kütdiken limonudur. Kasım ayından Şubat ayı sonuna kadar hasadı yapılır ve depolanarak yeni hasat dönemine kadar tüketimi sağlanır. Bu çeşit uygun koşullarda 9 aya kadar depolanabilir. Mersin ve Hatay’da yetiştirilen bu limon hasat edildikten sonra Nevşehir’deki kaya mağaralarında doğal olarak depolanır. Bu nedenle “yatak limonu” olarak da bilinir. Son yıllarda modern soğuk hava depolarına da konuluyor.
Bugün fiyatı 100 liraya çıkan limon budur.
Limon çeşitleri ve hasadı ile ilgili bu bilgileri Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün “Limon Yetiştiriciliği” başlıklı çalışmasında çok daha ayrıntılı olarak yer alıyor. Sayın yetkililer bizim yazdıklarımızı dikkate almıyorsanız bari kendi bakanlığınızın çalışmalarını okuyun.
12 ay tüketilen limon yeterince depolanamadı
Limonun hasadı Ağustos’un ikinci yarısı Meyer ile başlar ve Kütdiken limonu ile Şubat’ın sonuna kadar devam eder. Kalan 5-6 ay depoda limon yoksa asıl sorun o zaman çıkar. Çünkü limon 12 ay tüketilen bir ürün. Yani depoda limon var diye insanları suçlamak yerine depoda neden yeterince limonumuz yok diye düşünmek lazım.
