Dünyada tarımsal üretimde en büyük risk iklim koşullarıdır. Türkiye’de ise buna ilave olarak tarımdaki en büyük risk üretim yapmaktır. Üretim yapan her çiftçi çok büyük bir riskle karşı karşıya kalıyor. Plansız üretim,bakan değiştikçe değişen politikalar, yüksek girdi fiyatları, girdilerin pahallı,ürün fiyatının düşük olması en büyük risktir. Bu riskleri her fırsatta dile getiriyoruz.

İşin bir de teknik boyutu var. Bugün biraz bu yönüyle tarımdaki risklere karşı alınan önlemlere bakacağız. Geçen hafta, Türkiye Ziraatçılar Derneği’nin Ankara’da düzenlediği 18. Ulusal Tarım ve Gıda Kongresi’ne konuşmacı olarak katıldık. Bizimle aynı oturumda Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Sigortaları ve Doğal Afetler Daire Başkanı Bekir Engürülü “Tarımda Riskler ve Tarım Sigortası” konulu bir sunum yaptı. Bu sunumdan yararlanarak tarımdaki riskleri ve alınan önlemleri paylaşıyoruz:

Dünyada ve Türkiye’de tarım

1- Dünyada toplam 13 milyar hektar karasal alan bulunmaktadır. Tarım arazisi 1.5 milyar hektar. Mera ve çayırlık 3.4 milyar hektar, orman alanı ise 4.1 milyar hektardır. Tatlı su miktarı: 42 bin 810 kilomtreküp. Toplam suyun yüzde 3’ü tatlı su ve bunun da yüzde 75’i tarımda kullanılmaktadır.

2- Türkiye’de yıllık tarımsal üretim 158 milyon ton. Bu üretimin yüzde 85.8’i bitkisel, yüzde 13.8’i hayvansal ve yüzde 0.4’ü ise su ürünlerinden sağlanıyor. Kullanılabilir su miktarı: 112.7 milyar metreküp, tarımsal nüfus 17 milyon ( Yüzde 21), tarımsal istihdam 5.6 milyon.

Tarımda risk nedir?

3- Tarımsal Risk: Normal koşullarda tarımsal üretimde olabilecek kayıp veya zararlardır. Bunlar istatistiksel yöntemlerle tahmin edilebilmektedir. İki tür risk var. Birincisi; Tesadüfi (Mutlak) Riskler; işin doğal yapısına ve akışına bağlı olmaksızın meydana gelen ve işletme tarafından meydana gelmesi engellenemeyen hasarlardır. Don, dolu, yangın gibi riskler bu gruba girer. İkincisi; Ticari (Spekülatif) Riskler.Spekülatif riskler, bir işin karlı olup olmaması, pazarlama riski denebilecek firmanın ürünlerine olan talepteki değişmeler, fiyat ya da maliyetlerin faaliyet sonuçları üzerindeki etkileri gibi kısmen kontrol edilebilecek veya sınırlandırılabilecek riskleri içerir. Tarım ürün ve girdi piyasalarındaki fiyat dalgalanmaları sayılabilir.

Risk yönetim araçları

4- Tarımda riskleri yönetmek,önlem almak için belli araçlara ihtiyaç var ve o araçlar kullanılır. Bu araçlar şöyle sıralanabilir; doğrudan mali yardımlar, destekleme alımları, İşletmenin üretim deseninde ürün çeşitlendirmesi, zararı azaltıcı teknolojik gelişmelerden yararlanma, suyu en ekonomik kullanan sulama sistemlerinin kullanılması, hastalık ve zararlılar ile kuraklık ve don gibi risklere karşı dayanıklı ürün çeşitlerinin geliştirilmesi, üretici tasarruflarının kullanılması, işletme organizasyonu, lisanslı depoculuk, sözleşmeli üretim,vadeli işlem piyasaları ve tarım sigortası.

Tarım sigortası

5- Tarım Sigortası;tarımda risk yönetiminde öncelik teknik ve kültürel önlemlerin alınmasıdır. Önlemlerin yeterli olmaması ve risklerin derecelerinin ölçülebilmesi durumunda, tarım ürünleri ve diğer tarımsal mallar sigorta yoluyla güvence altına alınabilmektedir.

6- Bitkisel üretim ve hayvancılıkta, doğal afetlerin katastrofik özelliği sebebiyle, özel sigortacılık, tek başına çözüm üretememektedir. Tarımsal ürünlerin sigortalanabilmesi ancak, risklerin oluşturacağı yükün paylaşılması ile mümkündür.Bu yükün, büyük kısmı sigorta sistemi ve devlet tarafından üstlenilirken, küçük bir kısmının da üretici tarafından karşılanması gerekmektedir. Ayrıca; primlerin, riske paralel olarak yüksek olması nedeniyle, üreticilerin sigorta yaptırabilmelerini kolaylaştırmak için devlet katkısı şarttır.

Sigortalılık oranı

7- Türkiye tarımsal ürün sigortası primleri bakımından Amerika,Çin,Hindistan,Kanada, Japonya ve İspanya’dan sonra 478 milyon Avro ile 7.sırada. Amerika’da tarımsal ürün sigortası prim tutarı 9.3 milyar Avro.Çin’de 5.4, Hindistan’da 2.8 ve Kanada’da 1.3 milyar Avro.

8- Türkiye’de tarım sigortaları ile ilgili yasal düzenlemenin yapılması ve devlet destekli olarak sisteminin devreye girdiği 2007’de 219 bin olan tarım sigortası poliçe sayısı 2018’de 1 milyon 756 bin adete yükseldi. Aynı dönemde prim üretimi 64 milyon liradan 2 milyar 51 milyon liraya ulaştı.

9- Sistemin çalışmaya başladığı 2007 yılından 2018′ sonuna kadar toplam 4 milyar 30 milyon lira üretici prim üretimine karşılık 5 milyar 105 milyon liralık tazminat ödendi.

Risklere karşı yeni önlemler

Tarım Sigortaları ve Doğal Afetler Daire Başkanı Bekir Engürülü’nün verdiği bilgilere göre 2019’da tarım sigortaları konusunda getirilen yenilikler ise şöyle:

— İncir ve üzüm ürünlerinde yağmur riskinin verdiği zararlar teminat kapsamına alındı.

— İlçe bazlı kuraklık verim sigortasında nohut, yeşil ve kırmızı mercimek ile bu ürünlerin sertifikalı tohumluk ürünleri teminata alındı.

— Sera sigortasında alçak tüneller ve saksılı süs bitkileri sigorta kapsamına alındı.

— Büyükbaş hayvan hayat sigortasında, terör riskinin teminat kapsamına alındı.

— Küçükbaş hayvan hayat sigortasında, “yavru atma” riski teminat kapsamına alındı.

Özetle, iklim değişikliğine bağlı olarak her geçen gün daha büyük risk ve felaketlerle karşı karşıya kalan çiftçiler, özellikle tarım sigortalarından etkin yararlanarak bu risklerini telafi edebilirler.