Belediyelerin kuruluş amacı, halka hizmettir. Sokakları temizleyecek ve aydınlatacak, çöpleri toplayacak, su ve kanalizasyon hizmeti verecek. Bu hizmetleri yerine getirmek için gelire ihtiyacı var. Geliri yöre halkı karşılayacak.
Yöre halkı, belediyenin gelirini karşılamalı. Bu amaçla, emlak vergileri belediyelere bırakıldı. İmar yasası ile ilgili gelirler de belediyelere bırakıldı. Belediyeler PARA ile tanıştılar.
Para ile tanışan her kurum, daha çok para kazanmanın yolunu arar ve bulur. Belediyeler bu sonuçtan kendini kurtaramadı. Hizmet kurumu olmaktan çıktılar.
Anayasamıza göre “vergileme hakkı” meclise aittir. Belediyeler bu kuralı bozdular. TBMM kararı olmadan, vergi tarh ve tahakkuku yapabiliyorlar. Çünkü, emlak vergilerinde matrah emlakin değeridir. Emlakin değerini artırmak suretiyle, otomatik olarak vergi yaratılıyor.
Her ne kadar matrah tespiti, komisyonlara bırakılmış ise de belediyeler bu engeli kolayca aşıyor.
İkinci sorun imara ilişkin yetkilerin belediyelere bırakılmasından kaynaklanıyor. Bu yetki çok kötüye kullanıldı. Kemerburgaz’da evim var. Karşımdaki ormana adeta beton döktüler. Eyüpsultan Belediyesi ormanın yok edilmesine nasıl müsaade etti, anlamak mümkün değil.
Bu iki sorunun çözümü için yasal düzenleme şart. Hükümet durumu fark etmiş olmalı ki yasal değişiklik için kanun tasarısı düzenlemiş. Bu tasarıya, aşağıdaki iki hususun, kamu yararı açısından ilave edilmesi gerekiyor.
1.Belediyelerin, anayasaya aykırı olarak vergi matrahını artırmak suretiyle vergi salmaları önlenmeli. Belediyelere tanınan her türlü vergi-harç toplama ve kullanma gibi parasal yetkilerin belediyelerden alınıp Merkezi Hükümete devredilmesi şart. Bu şart, terörün finansmanını önleme açısından da önem arzediyor.
2. İmara ilişkin her türlü yetki belediyelerin elinden alınmalı ve Merkezi Hükümete devredilmelidir. Çünkü belediyeler, bu yetkiyi çok kötüye kullandılar. Ucube bir şehir yarattılar. Ormanlara bina yapılmasına izin verdiler. Su ve dere yataklarına bina yapılmasına izin verdiler. Fay hatlarına bina yapılmasına izin verdiler. On binlerce insanımız depremden hayatını kaybetti.
İstanbul deprem bekliyor.1999 depreminden sonra 25 yıl geçti, halen kentsel dönüşümü tamamlayamadılar.
Belediyeler bu sorumluluğu taşıyacak boyutta liyakat ve kariyerli elemana sahip değil ve olamıyor. Bir an önce belediyelere verilen imar yetkilerinin geri alınması ve Çevre Bakanlığına devredilmesi gerekiyor.
Şinasi KARA
