Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli kimyevi gübre ve buğday konusunda önemli açıklamalar yaptı. Pakdemirli'nin açıklamasına göre, Tarım Kredi Kooperatifleri kimyevi gübrede yüzde 15'e varan oranlarda indirim yapacak. Buğday ve arpada ise uzun yıllardır artırılmayan prim desteği ise yüzde 100 artışla 5 kuruştan 10 kuruşa çıkarılacak.
Gübredeki indirim, buğday ve arpadaki prim artışı çiftçinin derdine deva olur mu? Bu kararlarla üretim artar mı?
Bu sorulara net yanıt verebilmek için öncelikle Bekir Pakdemirli tam olarak ne söylediğine bakmak gerekir. Pakdemirli'nin açıklaması aynen şöyle:
"Türkiye'nin en büyük çiftçi ailesi tarım kredi kooperatiflerimiz, en önemli tarımsal girdilerden birisi olan kimyevi gübre fiyatlarında, gübre cinslerine göre değişmekle beraber yüzde 15'lere varan indirim sağlayacak. Örneğin DAP gübresinin tonu 3 bin 250 liradan 2 bin 900 liraya düşmüştür. Yapılan indirimin piyasaya yansımasıyla beraber tüm sektörün de benzer hassasiyeti göstermesini bekliyoruz. Bunun yanı sıra gübre fiyatlarında aşırı fiyat artışı yapan firmaları da takibe aldık.
Bu kararın yanı sıra uzun yıllardır artmayan buğday ve arpa desteğini artıracağız. Beş kuruş olan prim desteğini yüzde yüz artırarak önümüzdeki yıl 10 kuruş olarak ödeyeceğiz.
Çiftçimizin hiçbir şekilde mağdur edilmesine izin vermeyeceğiz. Arpa ve buğday ürünleri üreticisinin alın teri ürünlerini dünya fiyatlar üzerinden alacağız. Bu konuda çiftçilerimizin endişesi olmasın."
Bu açıklamanın açıklamaya ihtiyacı var. Öncelikle gübre konusundaki gelişmelere bakalım.
Gübreye önce yüzde 117 zam sonra yüzde 15 indirim
Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2017 yılında DAP gübresinin ortalama fiyatı ton başına 1493 liraydı. Bakan Pakdemirli'nin açıklamasından da anlaşılacağı üzere şu anda piyasadaki fiyatı 3 bin 250 lira. Yani 9 aylık dönemde fiyat yüzde 117 arttı. Bu artışın çok önemli bölümü son dönemdeki döviz artışıyla geldi. Yani gübreye önce yüzde 117 zam geldi, şimdi yüzde 15'e varan oranda indirim yapılacak. Bu indirim "önce eşeği kaybettirip sonra buldurdular" deyimine bile uymuyor. Çünkü kaybettirilen eşekle bulunan eşek arasında dağlar kadar fark var.
Bakan Pakdemirli'nin "müjde" verir gibi yüzde 15'e varan oranda indirim yaptıklarını açıklaması, çiftçiyi tatmin edecek, üretime geri döndürecek bir oran değil. Yani çiftçi yapılacak yüzde 15'e varan orandaki indirime rağmen DAP gübresini Tarım Kredi Kooperatifleri’nden geçen yıla göre yüzde 100 zamlı alacak. Bu nedenle kimse çiftçinin koşa koşa gübre almasını beklemesin. Merak etmeyin, gübre bayileri önünde kuyruklar oluşmayacak.
İndirim oranı net değil
Pakdemirli'nin açıklamasında indirim oranı da çok net değil. Birçok mağaza müşteri çekmek için büyük puntolarla yüzde 40, yüzde 50 indirim diye yazar. Yazıya yakından baktığınızda sayıdan sonra küçücük harflerle "varan oranlarda" diye yazar. Uzaktan bakarsanız yüzde 40, yüzde 50 indirim yapılıyor zannedersiniz. Biraz dikkatli ve yakından bakınca indirimin yüzde 40 veya 50 değil, 40'a varan, 50'ye varan oranda olduğunu görürsünüz. Bakan Pakdemirli'nin açıklaması da sanki tüm kimyevi gübrelerde yüzde 15 indirim yapılmış gibi algılanıyor. Açıklamada yüzde 15'e varan oranlarda diyor. Bütün kimyevi gübrelerde yüzde 15 indirim olmayacak.
Gübre fabrikaları
takipte tehdidi
Tarım Kredi Kooperatiflerinin uygulayacağı yüzde 15'e varan oranlardaki indirimi özel sektör gübre fabrikaları uygulayacak mı? Bu henüz belli değil. Ancak bizim konuştuğumuz yöneticiler gübre zamlarının tamamen ithalata bağlı çalışan gübre fabrikalarının dövizdeki artış nedeniyle hammadde fiyatının artışından kaynaklandığını, kendilerinin de zarar ettiğini ifade ediyor.
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli açıklamasında, gübre firmalarına aba altından sopa gösterdi. Öyle ki; "Tüm sektörün aynı hassasiyeti göstermesini bekliyoruz. Bunun yanı sıra gübre fiyatlarında aşırı artış yapan firmaları da takibe aldık" dedi.
Türkiye hammadde bakımından gübrede yüzde 90'nın üzerinde dışa bağımlı. Yani ithalat bağımlılığı var. Bu nedenle dövizdeki artışa bağlı olarak fiyat artışları kontrol
edilemiyor.
Çiftçi: “Yüzde 50 indirim olsa gübre alamayız" diyor
Bakan Pakdemirli'nin açıklamalarından sonra konuştuğumuz birçok çiftçi, şu anda yüzde 15 değil yüzde 50 indirim bile olsa bu sene gübre alamayacaklarını söylüyor. Bu nedenle yüzde 15'e varan ama tam olarak ne kadar olduğu belli olmayan bu indirim çiftçiye bir yarar sağlamaz. Bakanlık gerçekten gübrede indirim yapmak ve çiftçinin üretime devam etmesini istiyorsa en azından mazotta olduğu gibi "gübrenin yarısı bizden" diyerek dekara 4 lira ile sabitlenen gübre desteğini artırmalı.
Buğday ve arpa priminin artması doğru karar
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'nin buğday ve arpa primi konusunda yaptığı yüzde 100 oranında artış kararı ise doğru, ama çok gecikmiş bir karar. Buğdaya kilo başına verilen 5 kuruşluk prim desteği 2009 yılından bu yana değişmedi. Arpada ise 2009'dan 2012 yılına kadar 4 kuruş olan destek 2013'ten bu yana 5 kuruş olarak uygulanıyor.
Bakan Pakdemirli'nin gelecek yıl yüzde 100 artıracağız dediği destekleme primi 2019 ürünü için geçerli olacak. Yani gelecek yıl buğday ve arpada prim desteği 10 kuruş olarak açıklanacak. Fakat bunun ödemesi 2020 yılında olacak. Desteğin artırılması doğru karar. Çiftçi buğday ekmeden önce bu kararın açıklanması da doğru. Fakat, çiftçi gübre alamazsa buğday ve arpa verimi düşecek. Bu desteğin de çok anlamı kalmayacak. Bu nedenle çiftçinin üretim yapacak koşulların sağlanması gerekiyor.
Özetle, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'nin açıkladığı gübrede indirim, buğday ve arpada prim desteğinin artırılması bugünkü şartlarda çiftçiyi rahatlatacak, nefes aldıracak, üretime teşvik edecek bir adım değil. Gübre, mazot, tohum, ilaç ve diğer birçok girdi fiyatlarındaki artış çiftçiyi üretimden uzaklaştırıyor. Üretim için çok daha büyük adımlara ihtiyaç var.
