Türkiye’de tarımsal destekler, amaçsız, hedefsiz dağıtılıyor. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bütçesine konulan bir para var. Bakanlık, hiç bir hedef gözetmeden, sonuçlarını analiz etmeden bu parayı dağıtıyor. Böyle olunca desteği veren devlet ve desteği alan çiftçi memnun değil. Ülke kaynakları israf ediliyor.
Bu görüşümüz neredeyse bire bir Sayıştay’ın Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2014 Denetim Raporu’nda yer aldı. Sayıştay, tarımsal desteklemelerin nasıl kullanılması gerektiği konusunda Bakanlığa güzel bir ders veriyor. Raporda tarımsal destekleme konusunda özetle şu görüşlere yer veriliyor:
” 5488 sayılı Tarım Kanunu’nun 4′ üncü maddesi gereğince tarım politikalarının nihai amacı, tarım sektöründeki refah düzeyini yükseltmektir.
(...)
Desteklerin başvuru-inceleme-kayıt-tahakkuk-ödeme aşamalarına ilişkin tebliğlerin, görevli birimlerin ve sorumluların tamamen ayrıştırılmış olması, tüm bilgileri konsolide eden ve gerektiğinde analizler yapılmasına olanak verecek nitelikte bir birimin ve yazılım programının olmaması nedeniyle, yapılan destek ödemelerinin ekonomik ve sosyal etkinlik ve verimlilik koşullarını sağlayan programlar için yapılıp yapılmadığı bilgisine ve dolayısıyla tarımsal politikaların amaçlarına ne kadar ulaşıldığı bilgisine de erişilememektedir. Bu durum, kamu kaynağının usulüne uygun kullanılıp kullanılmadığının değerlendirmesini de güçleştirmektedir.
Çiftçilerin kayıt altına alındığı tarımsal veri tabanı olan Çiftçi Kayıt Sisteminden alınan veriler kullanılarak oluşturulan ve destek ödemeleri için 2014 yılı Bakanlık bütçesine konulan 9 milyar 620 milyon 590 bin Lira ödeneğin 9 milyar 142 milyon 470 Lira’sı ödenmiş olup, ödenen bu desteklerin yarattığı ekonomik ve sosyal etkisinin ne olduğu, verimlilik yaratıp yaratmadığına yönelik çalışmalar yapılmamakta, sadece alınan ödenekle kaç çiftçinin desteklendiği bilgisi öne çıkmaktadır.
Hâlbuki destek ödemelerinde amaç, ödeme yapılan çiftçi sayısını ve ödeme miktarını artırmak olmayıp, bilakis bu ödemelerle tarım sektöründe iyileştirmeler yapmaktır. Bu durumda da yapılan destek ödemeleri ile nasıl bir gelişme ve iyileştirme sağlandığı bilgisinin üretilebilir olması, paydaşlar açısından elzemdir."
(...)
Sayıştay Raporu’nda konuyla ilgili Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yanıtına da yer veriliyor. Bakanlık, tarım desteklerinin etki analizinin Hayvan Genetik Kaynaklarının Korunması ve Desteklemeleri kapsamında yapıldığını bildiriyor. Bakanlığın etki analizi yapıldığını söylediği desteğin genel destek tutarının sadece binde 6.5’ini kapsıyor. Yani Bakanlık verdiği desteklerin yüzde 99.35’lik bölümü için etki analizi yapmıyor.
Özetle, yıllardır dile getirdiğimiz bir konunun Sayıştay Denetim Raporu’nda yer alması gerçekten umut verici. Bakanlığın uyarıyı,dersi dikkate alarak tarımsal desteklerle ilgili mutlaka etki analizi yapmalı ve destekleri buna göre vermeli.
